Η καταστροφή των Ψαρών

Η καταστροφή των Ψαρών, στις 20 Ιουνίου του 1824, αποτελεί δεινό πλήγμα για τον Αγώνα. Το μικρό αυτό νησί, βορειοδυτικά της Χίου, με τους σπουδαίους πυρπολητές (Κανάρης, Πιπίνος, Παπανικολής), μαζί με το νησί της Σάμου ήταν οι σημαντικότερες βάσεις των πλοίων για τις ναυτικές επιχειρήσεις των Ελλήνων στο Αιγαίο και τα τούρκικα παράλια.

Ήδη από την άνοιξη του 1821 η Ύδρα, οι Σπέτσες και τα Ψαρά έχουν υψώσει το λάβαρο της Επανάστασης. Κι ενώ ο Αγώνας της Εθνικής Παλιγγενεσίας προχωρά, το 1824 μπαίνει στην κρισιμότερη περίοδο. Από τη μια πλευρά υπάρχει όξυνση της πολιτικής κρίσης και από την άλλη ο σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ ανασυγκροτεί τις δυνάμεις του για να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Μάλιστα, ζητάει τη συνδρομή του Μεχμέτ Αλή πασά της Αιγύπτου και εκτελεί συνδυασμένες κι αποτελεσματικές επιχειρήσεις κατά των επαναστατημένων περιοχών, στρεφόμενες κυρίως κατά των νησιών, ο κομβικός ρόλος των οποίων δεν είχε εκτιμηθεί έως τότε. Μετά την υποταγή της Κρήτης, στις 29 Μαΐου 1824 οι Αιγύπτιοι κάνουν απόβαση στην Κάσο και καταστρέφουν το νησί.

Έχει φθάσει η ώρα των Ψαρών. Ο σουλτάνος, συνειδητοποιώντας ότι το μικρό αυτό νησί τού δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα με διαρκείς επιδρομές, διατάζει τον ολοκληρωτικό αφανισμό του από τον χάρτη. Έτσι, στις 16 Ιουνίου ο τούρκικος στόλος πλησιάζει το νησί αποπλέοντας από το Σίγρι της Μυτιλήνης, ενώ οι Ψαριανοί έχουν απομείνει μόνοι τους, καθώς δεν έχουν φτάσει ακόμα τα πλοία της Ύδρας και των Ψαρών. Στις 20 Ιουνίου γίνεται η πρώτη ατυχής προσπάθεια απόβασης στον Κάναλο. Την επόμενη όμως μέρα  η συντονισμένη προσπάθεια των Τούρκων, με περισσότερα από 100 πλοία και 10.000 στρατό, είναι αδύνατο να αποκρουστεί. Πραγματοποιείται απόβαση στον Ερινό και ακολουθεί ολοκληρωτική καταστροφή.

Στις μάχες στο Φτελιό, τη Χώρα και σε άλλα σημεία, οι Ψαριανοί μάχονται απεγνωσμένα συμπαρασύροντας όσους Τούρκους μπορούν στον χαμό. Ο τραγικός επίλογος γράφεται στην οχυρή θέση Παλαιόκαστρο. Εκεί, τη στιγμή που η αμυντική γραμμή σπάει και οι Τούρκοι εισέρχονται στο φρούριο, ο Αντώνιος Βρατσάνος ανατινάζει την πυριτιδαποθήκη για να μην πέσουν στα χέρια του εχθρού.

Ενδεικτικό του μεγέθους της καταστροφής των Ψαρών είναι ότι από τους 7.000 υπερασπιστές του νησιού σκοτώθηκαν οι 4.000 και από τους 25.000 πρόσφυγες από τα γύρω νησιά και τα μικρασιατικά παράλια σώθηκαν μόλις οι 10.000. Όσοι επέζησαν αναζήτησαν καταφύγιο στη Μονεμβασιά και στην Ερέτρια της Εύβοιας, που αργότερα μετονομάστηκε σε «Νέα Ψαρά».

Η καταστροφή των Ψαρών συγκλόνισε τους Έλληνες. Τα υπόλοιπα νησιά άρχισαν να νιώθουν την απειλή του εχθρικού στόλου πιο άμεση παρά ποτέ. Το γεγονός ενέπνευσε την καλλιτεχνική και συγγραφική δημιουργία (Διονύσιος Σολωμός «Η καταστροφή των Ψαρών», Ανδρέας Κάλβος «Εις Ψαρά», Νικόλαος Γύζης «Η Δόξα των Ψαρών»).

 

 

 

 

 

Εικόνες