Περπερούνα: Ένα έθιμο για την πρόκληση βροχής
Στις αγροτικές περιοχές, κατά τη διάρκεια του χρόνου οι αγρότες συνήθιζαν να κάνουν διάφορες λιτανείες, με σκοπό την πρόκληση βροχής. Ο χρόνος τέλεσής τους ήταν συνήθως την άνοιξη, που είχαν ανάγκη τις βροχές για να αρχίσουν οι σπόροι να βλασταίνουν, αλλά και το φθινόπωρο που είχαν ανάγκη τα πρωτοβρόχια για να προετοιμαστεί το χώμα και να γίνει η σπορά.
Ένα έθιμο πολύ γνωστό και ιδιαίτερα διαδεδομένο στη χώρα μας, αλλά και σε πολλές χώρες των Βαλκανίων, είναι η Περπερούνα. Απαντάται συνήθως και με άλλες ονομασίες ανά την Ελλάδα –νούντουλε, λαπατάς, βιρβιρίτσα, μπαρμπαρούσα, παπαρούδα, πιρπιρούνα κ.ά- αλλά η διαδικασία τέλεσής του είναι παρόμοια παρά τις διαφορετικές ονομασίες. Η ονομασία πιθανόν να σχετίζεται με τα «πέρπερα», που ήταν χρυσά βυζαντινά νομίσματα.
Σε γενικές γραμμές η Περπερούνα τελούνταν ως εξής: Οι γυναίκες του χωριού διάλεγαν συνήθως ένα κορίτσι ή νεαρή κοπέλα που ήταν ορφανή, φτωχή και περιφρονημένη. Ήταν σημαντικό το κορίτσι που θα υποδυόταν την Περπερούνα να είχε αυτά τα χαρακτηριστικά, γιατί πίστευαν ότι έτσι θα ήταν ευκολότερο να κερδίσουν την εύνοια του Θεού. Έντυναν την κοπέλα με ψάθες, φτέρες, μυρτιές και άλλα πράσινα φυτά και γυναίκες και άλλες κοπέλες περπατούσαν μαζί της σε όλο το χωριό τραγουδώντας. Πολύς κόσμος μαζευόταν και της έριχνε κανάτες με νερό. Το ίδιο έκαναν και οι νοικοκυρές όταν περνούσε έξω από τα σπίτια τους. Η κοπέλα που ήταν η Περπερούνα συμβόλιζε τη φύση και το νερό που έπεφτε στη γη από τα πράσινα φυλλώματα συμβόλιζε το νερό της βροχής που θα ερχόταν και θα έσωζε τις σοδειές. Πολλές φορές, εκτός από νερό, πετούσαν και χρήματα ή έδιναν αλεύρι και αυγά, τα οποία μετά χρησιμοποιούνταν για να φτιαχτούν πίτες, που μοιράζονταν σε όλη την κοινότητα. Ο κόσμος που ακολουθούσε τραγουδούσε τους εξής στίχους:
Περπερούνα περπατεί
και το Θιό παρακαλεί
για να βρέξει μια βροχή,
μια βροχή, μια σιγανή
για να γέν’ τα στάρια μας
κι τα καλαμπόκια μας.
Μπάρις, μπάρις τα νιρά,
μπάρις, μπάρις τα κρασιά.
Κάθε περιοχή ανάλογα με τη διαφορετική ονομασία είχε και το δικό της τραγούδι.
Στο Ξηροχώρι Ευβοίας το έθιμο απαντάται αρκετά αλλαγμένο, συνδυάζοντας και το έθιμο της Πρωτομαγιάς. Σε αυτή την περίπτωση ντυνόταν ένας άντρας και περιφερόταν στο χωριό με συνοδεία αντρών, χοροπηδώντας και χορεύοντας. Μετά την περιφορά και το βρέξιμό του με νερό πήγαινε σε ένα χωράφι και το έσκαβε ελαφρώς με το τσαπί που κουβαλούσε μαζί του κάνοντας επιπλέον και αυτό το μικρό τελετουργικό για την επίκληση γονιμότητας. Σε κάποια χωριά της Χαλκιδικής επίσης έντυναν άντρα, τον επονομαζόμενο «Ντούντουλα».
Τα βροχοποιά έθιμα κρατούν τις ρίζες τους από πολύ παλιά, όταν οι αρχαίοι Έλληνες έκαναν επικλήσεις για βροχή στον Όμβριο Δία.
Πηγές:
Μέγα, Γ. Ελληνικαί Εορταί και έθιμα της λαϊκής λατρείας, Αθήνα: 1976.
Μαγικός αγερμός για την αναβροχιά, domnasamiou.gr
Νάκη, Ε. Λαϊκά δρώμενα-Το έθιμο της Περπερούνας στην ελληνική κοινωνία και εκπαίδευση, στο core.ac.uk/download/pdf/132801623.pdf
Έρευνα-Συγγραφή: Παναγιώτα Μωυσιάδου
