Τα Εισόδια της Θεοτόκου και ο εορτασμός της Παναγίας Μεσοσπορίτισσας στην Ελευσίνα

Μια από τις μεγαλύτερες γιορτές του χριστιανισμού είναι τα Εισόδια της Θεοτόκου, που γιορτάζονται στις 21 Νοεμβρίου. Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, την ημέρα εκείνη οι γονείς της Παναγίας εκπλήρωσαν το τάμα τους και παρέδωσαν τη μικρή Παναγία στον ναό του Σολομώντα, όπου έζησε μέχρι τα δεκατέσσερά της χρόνια. Εκτός από μεγάλη θρησκευτική γιορτή. Η ημέρα αυτή είναι σημαντική και για τον αγροτικό πληθυσμό της χώρας, καθώς η σπορά βρίσκεται σε εξέλιξη και υπάρχει αγωνία για τις καιρικές συνθήκες που θα εξασφαλίσουν μια καλή σοδειά. 

Από την αρχαιότητα μέχρι πιθανόν και στις μέρες μας οι άνθρωποι, όταν νιώθουν ότι κάτι δεν μπορούν να το ελέγξουν, καταφεύγουν σε επικλήσεις και παρακλήσεις προς τους θεούς. Ο καιρός σαφώς είναι κάτι που στις μέρες μας πια μπορεί να προβλεφθεί όχι όμως και να επηρεαστεί -τουλάχιστον άμεσα- από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Έτσι, οι γεωργοί παλαιότερα κατέφευγαν στη θεά Δήμητρα -και μετά την επικράτηση του χριστιανισμού στην Παναγία- αιτούμενοι καλό καιρό και καλή σοδειά. Έτσι, τα εκκλησάκια της Παναγίας που γιορτάζουν στα Εισόδια, σε πολλές περιοχές της χώρας μας που είναι ή ήταν άμεσα συνδεδεμένες με τη γεωργική παραγωγή, πήραν τα προσωνύμια «Πολυσπορίτισσα», «Μεσοσπορίτισσα» και «Αποσπορίτισσα». Πολυσπορίτισσα γιατί εκείνη την ημέρα οι νοικοκυρές πήγαιναν στην εκκλησία ένα μείγμα από δημητριακά και όσπρια και, αφού το αγίαζε ο παπάς, το έβραζαν και το προσέφεραν για να έχουν μια καλή σοδειά. Μεσοσπορίτισσα γιατί η γιορτή τύχαινε στη μέση της σποράς και Αποσπορίτισσα γιατί σε κάποιες περιοχές η γιορτή της σηματοδοτούσε το τέλος της σποράς. 

Στην Ελευσίνα ο εορτασμός της Παναγίας Μεσοσπορίτισσας αποτελεί σημαντικό γεγονός για την τοπική κοινωνία, που τώρα πια γίνεται η αναβίωση του εθίμου από τον Λαογραφικό σύλλογο της πόλης. Ο επί πολλούς αιώνες τόπος λατρείας της θεάς Δήμητρας αντικαταστάθηκε με τη λατρεία της Παναγίας όταν επικράτησε ο χριστιανισμός. Το έθιμο γίνεται στον ίδιο χώρο που τελούνταν τα Ελευσίνια Μυστήρια και έχει ως εξής:

Την παραμονή των Εισοδίων, στις 20 Νοέμβρη, στο εκκλησάκι της Μεσοσπορίτισσας που βρίσκεται καταμεσής του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας, μαζεύεται πλήθος κόσμου για να παραστεί στον πανηγυρικό εσπερινό. Οι πιστοί φέρνουν μαζί τους σε καλάθια ημίγλυκους άρτους. Μετά τον εσπερινό ακολουθεί αρτοκλασία και ο καθένας παίρνει ένα κομμάτι από τον αγιασμένο άρτο. Ο Λαογραφικός σύλλογος προσφέρει και τα πολύσπορα στη γλυκιά εκδοχή τους, δηλαδή βρασμένα δημητριακά και όσπρια μαζί με σταφίδα, πετιμέζι και σπόρους ροδιού. 

Το τελετουργικό που ακολουθείται είναι κατανυκτικό και μοιάζει πολύ με το τελετουργικό των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Ο άρτος ως προσφορά υπήρχε σύμφωνα με πολλούς μελετητές και για τη θεά Δήμητρα και ήταν γνωστός ως «πελάνος», ένα μεγάλο ζυμωτό ψωμί με σιτάρι από το Ράριο πεδίο. Επίσης πριν από την έναρξη των μυστηρίων καλούνταν οι πόλεις να δώσουν την προσφορά τους σε σπόρους για τη θεά Δήμητρα, τους οποίους έπαιρναν στη συνέχεια και τους ανακάτευαν με την υπόλοιπη σπορά για να έχουν μια καλή σοδειά. 

Πολλοί ερευνητές εντοπίζουν την παράλληλη επίκληση στην Παναγία με τη θεά Δήμητρα,  την οποία συχνά αποκαλούσαν Αγία Δήμητρα. Το έθιμο σιγά σιγά ατόνησε με την επικράτηση της βιομηχανικής παραγωγής στην πόλη της Ελευσίνας και ο μυστηριακός χώρος εγκαταλείφθηκε μέχρι πριν από λίγα χρόνια που ο Λαογραφικός σύλλογος ξεκίνησε την αναβίωση του εθίμου. 

 

Εικόνες