Ιστορία - Λαογραφία

Μέχρι τον Απρίλιο του 1941 οι Γερμανοί είχαν καταφέρει να καταλάβουν με σχετική ευκολία την ηπειρωτική Ελλάδα. Η αριθμητική υπεροχή και ο καλύτερος εξοπλισμός τους δεν άφηνε κανένα περιθώριο νίκης στους Έλληνες. Το επόμενο βήμα αποτελούσε η κατάληψη της Κρήτης που ήταν στρατηγικής σημασίας για εκείνους, γιατί θα μπορούσε να αποτελέσει ορμητήριο για τη Βόρεια Αφρική. Στρατηγικής σημασίας ήταν και για τα στρατεύματα των Συμμάχων, που μετά την κατάληψη της ηπειρωτικής Ελλάδας κατέφυγαν εκεί μαζί με την εξόριστη κυβέρνηση και τον βασιλιά Γεώργιο Β΄.

Η απόφαση για την «Επιχείρηση Ερμής», όπως ονομάστηκε, πάρθηκε στις 25 Απριλίου του 1941. Καθώς οι Σύμμαχοι είχαν υπεροχή σε ξηρά και θάλασσα αποφασίστηκε να γίνει η απόβαση από αέρος. Για την επιχείρηση επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν 1190 αεροπλάνα, 29.000 Γερμανοί αλεξιπτωτιστές και 3.000 Ιταλοί στρατιώτες. Επικεφαλής τέθηκε ο Γερμανός βετεράνος του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου Κουρτ Στούντεντ. Το σημαντικότερο πλεονέκτημα των Γερμανών ήταν ο σύγχρονος και μεγάλος πολεμικός εξοπλισμός τους, σε αντιδιαστολή με την Κρήτη που ήταν ήδη αφοπλισμένη από το καθεστώς του Μεταξά. Ο μοναδικός πολεμικός εξοπλισμός που βρίσκεται στο νησί προέρχεται από τους Έλληνες στρατιώτες που είχαν καταφύγει εκεί μετά την κατάληψη της Ελλάδας και από τα στρατεύματα της Βρετανικής Κοινοπολιτείας (Άγγλοι, Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί) που ήταν εκεί για να υπερασπιστούν την Κρήτη. Επικεφαλής ορίστηκε ο Φράιμπεργκ Μπέρναρντ. Οι Σύμμαχοι γνώριζαν με κάθε λεπτομέρεια την επιχείρηση που ετοίμαζαν οι Γερμανοί, ωστόσο δεν έδρασαν λόγω κακής συνεννόησης του Φράιμπεργκ με τους ανωτέρους του.

Η επιχείρηση ξεκίνησε στις 20 Μαΐου του 1941. Τα γερμανικά αεροσκάφη πρώτα βομβάρδιζαν την περιοχή κι έπειτα έριχναν τους αλεξιπτωτιστές. Πρωταρχικός τους στόχος ήταν να καταλάβουν το αεροδρόμιο του Μάλεμε και την ευρύτερη περιοχή των Χανίων. Στη μάχη εκτός από τους στρατιώτες ρίχνεται και ο άμαχος πληθυσμός. Μαρτυρίες μιλούν για άντρες και γυναίκες που σκότωναν με κάθε μέσο (γεωργικά εργαλεία, πέτρες, μαχαίρια)  τους Γερμανούς που έπεφταν με τα αλεξίπτωτα. Το απόγευμα της ίδιας μέρας αλεξιπτωτιστές προσγειώνονται στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο, όμως ελάχιστοι καταφέρνουν να επιβιώσουν. 

Η 21η Μαΐου αποδεικνύεται η πιο καθοριστική ημέρα για την κατάληψη της Κρήτης. Οι Γερμανοί παίρνουν στην κατοχή τους το αεροδρόμιο του Μάλεμε και μπορούν πλέον να μεταφέρουν στρατιώτες και πολεμικό εξοπλισμό με ευκολία. Στις 28 Μαΐου οι Συμμαχικές Δυνάμεις αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα περισσότερο και αποχωρούν από την Κρήτη. Την 1η Ιουνίου ολοκληρώνεται η κατάληψη της Κρήτης με την παράδοση των Σφακίων. 

Πολλές απώλειες καταγράφηκαν και από τις δύο πλευρές, με χιλιάδες νεκρούς και αγνοούμενους. Όμως τα πιο τραγικά γεγονότα ακολούθησαν τους επόμενους μήνες. Οι Γερμανοί, τυφλωμένοι για ακόμη μία φορά από την εκδικητική τους μανία, σκότωσαν εκατοντάδες αμάχους για παραδειγματισμό. Η πιο γνωστή από όλες είναι η σφαγή στο Κοντομαρί, που μέχρι σήμερα δεν έχει προσδιοριστεί ακριβώς ο αριθμός των θυμάτων.