Ιστορία - Λαογραφία

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες διεξάγονταν στην Αρχαία Ολυμπία κάθε τέσσερα χρόνια, με πιθανή χρονολογία έναρξης το 776 π.Χ. Από την 1η μέχρι και τη 13η Ολυμπιάδα το άθλημα ήταν ένα, το στάδιο, και οι αγώνες διαρκούσαν μόνο μια μέρα. Το στάδιο ήταν στην ουσία ένας αγώνας δρόμου σχεδόν 200 μέτρων, στον οποίο ο αθλητής έτρεχε από τη μια άκρη του σταδίου στην άλλη, εξού λοιπόν και η ονομασία του. Σταδιακά άρχισαν να εισάγονται και άλλα αθλήματα και τελικά οι αγώνες μπορούσαν να διαρκέσουν μέχρι και πέντε ημέρες.

Στη 14η Ολυμπιάδα προστέθηκε το δεύτερο άθλημα, που ήταν επίσης αγώνας δρόμου: ο δίαυλος. Η απόσταση που έπρεπε να διανύσει ο δρομέας ήταν διπλάσια αυτής του σταδίου. Στην επόμενη Ολυμπιάδα προστέθηκε ο δόλιχος ακόμη ένα άθλημα δρόμου, αυτή τη φορά όμως αντοχής. Η απόσταση που έπρεπε να διανυθεί κυμαινόταν από 7 έως 24 στάδια. 

Σε μια περίοδο που οι διαρκείς πολεμικές συγκρούσεις πρωταγωνιστούσαν στη ζωή των ανθρώπων, δεν πρέπει να μας ξενίζει ότι πολλά αθλήματα είναι επηρεασμένα από αυτό. Όπως ο οπλίτης, που ήταν αγώνας δρόμου. Θεωρείται ότι ξεκίνησε ως επικήδειος αγώνας, προς τιμήν κάποιου ήρωα που είχε πέσει στη μάχη. Ο δρομέας αρχικά έτρεχε με ολόκληρη την πανοπλία του, όμως αργότερα παρέμειναν μόνο το κράνος και η ασπίδα. 

Ένα πολύ δημοφιλές αγώνισμα ήταν η πάλη. Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν εφευρέτη του αθλήματος τον Θησέα ή τον Ηρακλή. Υπήρχαν δύο είδη πάλης: η όρθια πάλι ή ορθοπάλη -στην οποία ο αθλητής για να νικήσει έπρεπε να ρίξει στο έδαφος τον αντίπαλό του τρεις φορές- και η κάτω πάλη ή αλίνδησις -στην οποία μετά την πρώτη πτώση συνεχιζόταν ο αγώνας στο έδαφος μέχρι κάποιος από τους δύο αθλητές να παραιτηθεί. Στην 37η Ολυμπιάδα καθιερώθηκε και η πάλη παίδων. Ήταν ξεχωριστό άθλημα αλλά συγκαταλεγόταν και στα αθλήματα του πένταθλου.

Παρόμοιο με το άθλημα της πάλης ήταν και η πυγμή ή πυγμαχία. Σύμφωνα με τη μυθολογία εφευρέτης του ήταν ο Απόλλωνας. Οι αθλητές πάλευαν έχοντας τα χέρια τους τυλιγμένα με ιμάντες από δέρμα βοδιού. Τα χτυπήματα γίνονταν κυρίως στο κεφάλι. Ο αγώνας τελείωνε όταν ένας εκ των δύο αθλητών παραιτούνταν ή έπεφτε λιπόθυμος. Οι κανόνες ήταν πολύ αυστηροί, όμως οι αθλητές δε χωριζόντουσαν σε κατηγορίες με βάση το βάρος τους, όπως γίνεται σήμερα, αλλά με βάση την ηλικία τους. 

Συνδυασμός πάλης και πυγμαχίας ήταν το παγκράτιο. Σε αυτό το άθλημα επιτρέπονταν όλου του είδους τα χτυπήματα και απαγορευόταν μόνο η χρήση των δοντιών ή των νυχιών. Η αναμέτρηση των αθλητών ήταν πολύ σκληρή και για να κερδίσει κάποιος έπρεπε να έχει δύναμη και τεχνική. Η παράδοση αναφέρει τον Θησέα ως εφευρέτη του, όταν χρειάστηκε να αντιμετωπίσει τον Μινώταυρο. 

Το αγώνισμα που θεωρούνταν το δυσκολότερο ήταν το πένταθλο, κι αυτό γιατί ο αθλητής για να κερδίσει έπρεπε να επιτύχει σε πέντε αθλήματα: ακόντιο, άλμα, δίσκος, πάλη και  στάδιο. Τα πρώτα τρία αθλήματα αποτελούσαν μόνο μέρος του πένταθλου ενώ η πάλη και το στάδιο ήταν και ανεξάρτητα. 

Πολύ αγαπητά από τους θεατές ήταν και τα αγωνίσματα του Ιπποδρόμου ή Αρματοδρομίες. Άρχισαν σταδιακά να εισάγονται στους Αγώνες μετά την 70ή Ολυμπιάδα. Ανάλογα με τον τύπο του άρματος διεξαγόταν διαφορετική αναμέτρηση. Έτσι, έχουμε το τέθριππο, που το έσερναν τέσσερα άλογα, την απήνη, που την έσερναν δύο ημίονοι, και τη συνωρίδα, που την έσερναν δύο άλογα. Οι οδηγοί των αρμάτων, οι ηνίοχοι, τις περισσότερες φορές δεν ήταν οι ιδιοκτήτες των αλόγων. Η νίκη λοιπόν δε θεωρούνταν δική τους αλλά των ιδιοκτητών του άρματος. Οι ηνίοχοι καρπώνονταν ελάχιστα από τα προνόμια και τη δόξα του νικητή. Ήταν το μόνο άθλημα στο οποίο μπορούσε να συμμετέχει γυναίκα, βάζοντας κάποιον ηνίοχο να αγωνιστεί με άρμα δικό της. Συχνά οι αρματοδρομίες ήταν επίδειξη πλούτου και πολιτικής δύναμης.