Ιστορία - Λαογραφία

Η Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου κρίνεται ως μία από τις σημαντικότερες της νεοελληνικής ιστορίας, καθώς μπαίνουν τα θεμέλια των νόμων και της διοίκησης του μελλοντικού ελληνικού κράτους. Ξεκίνησε στις 20 Δεκεμβρίου του 1821, και ψήφισε τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας και το Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος την 1η Ιανουαρίου του 1822. Στην ουσία τότε το ελληνικό έθνος ορίζει την «Πολιτική του ύπαρξη και Ανεξαρτησία του».

Στη συνεδρίαση συμμετέχουν 59 αντιπρόσωποι, εκ των οποίων 20 γαιοκτήμονες, 13 πλοιοκτήτες, 3 αρχιερείς, 4 στρατιωτικοί ηγέτες, 12 διανοούμενοι και 4 αγνώστων επαγγελματικών στοιχείων. Τη σύνταξη του κειμένου αναλαμβάνει μια δωδεκαμελής επιτροπή, με πρόεδρο τον Μαυροκορδάτο και αρχιγραμματέα τον Νέγρη. Είναι φανερό ότι το κείμενο που παράγεται και εκδίδεται είναι βαθιά επηρεασμένο από τις ιδέες της γαλλικής επανάστασης και του γαλλικού συντάγματος. Στο Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος ορίζονται μεταξύ άλλων τα εξής:

• Όλοι οι κάτοικοι της επικρατείας που πιστεύουν στον Χριστό είναι Έλληνες και έχουν ίδια πολιτικά δικαιώματα.
• Όλοι οι Έλληνες είναι ίσοι απέναντι στον νόμο και έχουν τα ίδια δικαιώματα, ανεξάρτητα από αξίωμα και κοινωνική τάξη.
• Όσοι θέλουν να διαμείνουν στην Ελλάδα αντιμετωπίζονται από τον νόμο όπως και οι αυτόχθονες κάτοικοι. 
• Η ιδιοκτησία, η τιμή και η ασφάλεια κάθε Έλληνα προστατεύεται από τον νόμο. 
• Απαγόρευση βασανιστηρίων.
• Τη διοίκηση αναλαμβάνουν δύο σώματα: το Βουλευτικό και το Εκτελεστικό. Οι νόμοι ψηφίζονται με την παρουσία και την ψήφο και των δύο σωμάτων.  

Λίγες μέρες μετά την έκδοση του Προσωρινού Πολιτεύματος της Ελλάδος, αποφασίστηκε η αντικατάσταση του λαβάρου της Φιλικής Εταιρείας με τη γαλανόλευκη σημαία, στις 13 Ιανουαρίου του 1822. Η Εθνοσυνέλευση ανέθεσε στο Εκτελεστικό σώμα να αποφασίσει για τη μορφή της σημαίας, που τα κυρίαρχα χρώματά της έπρεπε να είναι το γαλανό και το λευκό.

Παρόλο που το Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος επηρεάστηκε από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης, πουθενά δεν αναφέρεται η έννοια της δημοκρατίας. Επιπλέον δεν υπάρχουν εδάφια που να μιλούν ευθέως για οργανωμένο κράτος, προφανώς λόγω της εμπόλεμης, ευμετάβλητης κατάστασης. Έτσι, δεν ορίζεται μία ανταποδοτική ταυτότητα στους πολίτες (καταβολή φόρων για την εξασφάλιση παροχών από το κράτος). Επιπλέον οι μεγάλες εκτάσεις των τούρκικων τσιφλικιών δεν διανέμονται με κάποιον τρόπο στους ακτήμονες, παρά μόνο χαρακτηρίζονται εθνικές γαίες, στις οποίες συνεχίζουν να δουλεύουν οι αγρότες κάτω από δύσκολες συνθήκες. Τέλος, δεν γίνεται καμία αναφορά στην πρόθεση εγκαθίδρυσης κάποιου βασιλευόμενου πολιτεύματος. 

Το Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος ήταν ένα κράμα φιλελεύθερων και συντηρητικών ιδεών, θέλοντας έτσι να ικανοποιήσει τους ανθρώπους που είχαν πολεμήσει και εξακολουθούσαν να πολεμούν για την απελευθέρωση, ελπίζοντας σε ένα καλύτερο μέλλον, αλλά και τα συντηρητικά καθεστώτα της Ευρώπης. Όπως γίνεται εύλογα κατανοητό πολλές από τις διακηρύξεις του δεν εφαρμόστηκαν ποτέ ακριβώς όπως είχαν διατυπωθεί, ωστόσο αποτέλεσε τη βάση των μετέπειτα συνταγμάτων της χώρας, με πολλές από εκείνες τις διακηρύξεις να υπάρχουν ακόμη και στο σημερινό σύνταγμα. 

Πηγές:

Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος, στο hellenicparliament.gr/UserFiles/f3c70a23-7696-49db-9148-f24dce6a27c8/syn06.pdf

Αναστασιάδης Γ., Πολιτική και Συνταγματική Ιστορία της Ελλάδας 1821-1941, Σάκκουλα, Αθήνα: 2001

Σβώλος Α., Τα ελληνικά Συντάγματα 1822-1952, Στοχαστής, Αθήνα: 1972.

Έρευνα-Συγγραφή: Παναγιώτα Μωυσιάδου