Ιστορία - Λαογραφία

Τα πολύπαθα Δωδεκάνησα, μετά από πολλές διαδοχικές αλλαγές ηγεσίας, μεταβιβάστηκαν στη δικαιοδοσία του ελληνικού κράτους με τη συνθήκη των Παρισίων, που υπογράφηκε στις 10 Φεβρουαρίου του 1947. Η οριστική προσάρτησή τους στην Ελλάδα έγινε έναν χρόνο αργότερα, τον Μάρτιο του 1948, με την αποχώρηση και των τελευταίων Βρετανικών στρατευμάτων από τα νησιά.

Μετά την κατάληψη της περιοχής από τους Οθωμανούς Τούρκους το 1522 -αφού καταδίωξαν τους Ιωαννίτες Ιππότες- επέρχεται μια μακρά περίοδος κατοχής τους για περίπου τέσσερις αιώνες, όσο και η υπόλοιπη χώρα. Με το ξέσπασμα της ελληνικής Επανάστασης του 1821, τα Δωδεκάνησα συμμετέχουν με κάθε δυνατό τρόπο, παρέχοντας στους επαναστάτες στόλο και έμψυχο δυναμικό. Ωστόσο η απελευθέρωσή του φαντάζει και είναι ακόμη πολύ δύσκολη.

Ανατροπή σε αυτή την παγιωμένη κατάσταση θα φέρει ο ιταλοτουρκικός πόλεμος. Κατά τη διάρκειά του τα ιταλικά στρατεύματα απελευθερώνουν τα Δωδεκάνησα από τους Τούρκους, το 1912, εγκαθιστώντας όμως τον ιταλικό ζυγό. Οι Ιταλοί δεσμεύονται από τη συνθήκη του Ουσύ -που σφράγισε το τέλος του ιταλοτουρκικού πολέμου- να επιστρέψουν τα νησιά στην Τουρκία, πράγμα που δεν έγινε ποτέ, γιατί ξέσπασαν οι Βαλκανικοί πόλεμοι. Η Τουρκία αντιμετωπίζει πολλά ανοιχτά μέτωπα και δεν μπορεί να ασχοληθεί και με τα Δωδεκάνησα. 

Η ιταλική κυριαρχία έρχεται να διακοπεί με τη συνθήκη που υπεγράφη ανάμεσα στον Βενιζέλο και τον Ιταλό πρωθυπουργό Τιτόνι, μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου πολέμου, για προσάρτηση των νησιών στην Ελλάδα, τον Ιούλιο του 1919. Οι Ιταλοί ωστόσο, εκμεταλλευόμενοι για ακόμη μία φορά τις συνθήκες αστάθειας που επικρατούν στην περιοχή, αθετούν το περιεχόμενο της συνθήκης και διεκδικούν την παραμονή τους στα Δωδεκάνησα. Έτσι, όταν πια υπογράφεται η συνθήκη της Λωζάνης το 1923 τα νησιά καταχωρούνται και επίσημα στη δικαιοδοσία της αλλάζοντας ονομασία σε “Ιταλικά νησιά του Αιγαίου”. 

Μετά την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης μία νέα εποχή ξεκινά για τα Δωδεκάνησα, τα μνημεία της οποίας υπάρχουν ακόμη ζωντανά. Οι Ιταλοί πλέον καταβάλλουν συστηματικές προσπάθειες εξιταλισμού, ενθαρρύνοντας Ιταλούς πολίτες να μετακομίσουν στην περιοχή και κάνοντας ριζικές αλλαγές στην εκπαίδευση, στα κτίρια αλλά και στη θρησκεία. Τέλος, αντικαθιστούν τις ελληνικές ονομασίες των νησιών με ιταλικές. Το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου πολέμου ανακόπτει αυτή την πολιτική, ενώ το τέλος του βρίσκει τα νησιά υπό Βρετανική πλέον κατοχή. 

Η Βρετανική κατοχή υπήρξε ουσιαστικά μια μεταβατική περίοδος. Έτσι, τον Ιούνιο του 1946, κατά τη διάρκεια της Συνδιάσκεψης των Παρισίων, οι Μεγάλες Δυνάμεις αποφασίζουν να παραχωρηθούν τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα. Η συνθήκη, μετά από αρκετές τροποποιήσεις, υπογράφηκε τελικά στις 10 Φεβρουαρίου του 1946. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την απόφαση έπαιξε η συντριπτική πλειοψηφία Ελλήνων κατοίκων, έναντι των μουσουλμάνων και των Ιταλών. Αγκάθι στη συνθήκη αποτέλεσε η αποστρατικοποίηση των νησιών που ζητήθηκε από τη Σοβιετική Ένωση. Τέλος, όσων αφορά τους Ιταλούς κατοίκους, ορίστηκε ότι όσοι διέμεναν στην περιοχή μπορούσαν να πάρουν την ελληνική ιθαγένεια, ωστόσο οι ομιλούντες μόνο την ιταλική γλώσσα ήταν δυνατό να διωχθούν από το ελληνικό κράτος. Παρ’ όλα αυτά οι περισσότεροι Ιταλοί αποχώρησαν από τα Δωδεκάνησα αυτόβουλα, μετά την υπογραφή της συνθήκης. 

Η επίσημη αποχώρηση των Βρετανικών στρατευμάτων από τα Δωδεκάνησα έγινε στις 31 Μαρτίου του 1948, όταν ο βασιλιάς Παύλος μετέβη στη Ρόδο μαζί με αντιπροσωπεία της κυβέρνησης και ανέλαβαν συμβολικά τη διοίκηση των νησιών από τους Βρετανούς. Με την προσάρτηση των Δωδεκανήσων στη χώρα μας διαμορφώθηκε ο χάρτης της Ελλάδας όπως τον γνωρίζουμε σήμερα.