Η αποτρόπαιη σφαγή της Χίου
Μία από τις πιο αποτρόπαιες στιγμές της Επανάστασης του 1821 αποτελεί η Σφαγή της Χίου, που προκάλεσε αντιδράσεις και αποτροπιασμό ακόμη και στην Ευρώπη. Η σφαγή ξεκίνησε στις 30 Μαρτίου του 1822 και διήρκεσε αρκετές ημέρες. Αφορμή ήταν οι προσπάθειες των κατοίκων του νησιού για την απελευθέρωσή τους από τους Οθωμανούς.
Η πρώτη νύξη για την απελευθέρωση του νησιού είχε γίνει περίπου έναν χρόνο νωρίτερα, στις 27 Απριλίου του 1821, όταν ο Ιάκωβος Τομπάζης κατέφθασε στο νησί από την Ύδρα, μαζί με 25 πλοία. Το μήνυμα της επικείμενης επανάστασης διαδόθηκε αστραπιαία σε όλο το νησί, όμως οι κάτοικοι -και κυρίως οι πρόκριτοι- ενημέρωσαν τον Τομπάζη και τους συνεργάτες του ότι δεν ήταν διατεθειμένοι να ξεκινήσουν επανάσταση. Το νησί της Χίου ήταν πολύ κοντά στα τουρκικά παράλια και θα μπορούσαν άμεσα να φτάσουν ενισχύσεις για τους Τούρκους. Επιπλέον ο πληθυσμός ήταν σχεδόν άοπλος και άπειρος σε πολεμικές διενέξεις. Άλλωστε το νησί ευημερούσε, χάρη στην ευνοϊκή μεταχείριση που είχε τόσα χρόνια από τους Οθωμανούς. Έτσι, οι Δημογέροντες έπεισαν τον Τομπάζη να εγκαταλείψει το νησί και την ιδέα της επανάστασης στη Χίο. Οι Τούρκοι, που αντιλήφθηκαν την παρουσία των πλοίων και φοβήθηκαν ότι θα γίνουν προσπάθειες για την απελευθέρωση του νησιού, αφόπλισαν τον πληθυσμό για να μετριάσουν τον κίνδυνο που ένιωθαν ότι υπήρχε.
Τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά στο νησί έναν χρόνο αργότερα, στις 11 Μαρτίου του 1822, όταν ο αρχηγός της επανάστασης στη Σάμο, Λυκούργος Λογοθέτης, και ο Χιώτης Μπουρνιάς καταφθάνουν στη Χίο, μαζί με στόλο που αποτελείται από 2500-4500 άνδρες. Πολλοί Χιώτες σπεύδουν να ενσωματωθούν με τους επαναστάτες, όμως δεν είναι λίγοι και αυτοί που φοβούνται για την έκβαση της επανάστασης. Ο πληθυσμός του νησιού είναι στην ουσία αφοπλισμένος και άπειρος στη μάχη. Οι πρόκριτοι, βλέποντας την καταστροφή να πλησιάζει, εγκαταλείπουν την περιοχή για να σωθούν. Αρχικά οι μάχες φαίνονται να έχουν θετική κατάληξη για τους Έλληνες. Αποτέλεσμα είναι οι Τούρκοι να κλειστούν στο Κάστρο για να προφυλαχθούν και να κερδίσουν χρόνο.
Τα νέα της επανάστασης στη Χίο ταξιδεύουν γρήγορα και φτάνουν στην Κωνσταντινούπολη. Στις 30 Μαρτίου του 1822, την Μεγάλη Πέμπτη, τούρκικος στόλος με 46 πλοία και περίπου 7000 στρατιώτες, υπό την ηγεσία του Καρά Αλή, καταφθάνει στο νησί. Ο στρατός αποβιβάζεται και μαζί με τους Τούρκους που υπάρχουν ήδη στο νησί αρχίζει να σφαγιάζει τον χριστιανικό πληθυσμό, να λεηλατεί και να καταστρέφει. Οι ώρες που ακολουθούν είναι βουτηγμένες στο αίμα και κραυγές απόγνωσης και απελπισίας ακούγονται στο νησί. Το ξημέρωμα της Μεγάλης Παρασκευής βρίσκει μεγάλο μέρος της πόλης καμένο, μαζί και τον ναό της Τουρλωτής.
Τις επόμενες μέρες αποβιβάζονται στο νησί Τούρκοι κατάδικοι που καταφθάνουν από τα παράλια της Μικράς Ασίας, με σκοπό να ενισχύσουν το αποτρόπαιο έργο των Τούρκων στρατιωτών. Αυτοί οι άτακτοι Τούρκοι υπολογίζονται γύρω στις 40.000. Από τη σφαγή εξαιρούνται τα αγόρια 3-12 ετών και τα κορίτσια και οι γυναίκες 3-40 ετών. Για τα αγόρια υπήρχε μέριμνα να ενταχθούν στον τουρκικό στρατό όταν θα μεγάλωναν, ενώ όλες τις γυναίκες ανεξαρτήτου ηλικίας θα τις πουλούσαν για δούλες. Η σφαγή συνεχίζεται και τις υπόλοιπες μέρες, με τον Βαχήτ Πασά, σε μία έκρηξη μάλλον παραφροσύνης και μίσους, να τάζει κέρδη σε όσους του επιδείξουν τις περισσότερες γλώσσες και αυτιά δολοφονημένων χριστιανών.
Υπολογίζεται ότι πριν από την έναρξη της σφαγής στο νησί κατοικούσαν περίπου 120.000 χριστιανοί. Από αυτούς γλίτωσαν και παρέμειναν στον τόπο τους περίπου 2.000 άτομα. Σφαγιάστηκαν 52.000 άνθρωποι, άλλοι τόσοι πουλήθηκαν για δούλοι ή κρατούνταν αιχμάλωτοι και μόνο 20.000 κατάφεραν να σωθούν καταφεύγοντας στα ελεύθερα νησιά ή ακόμη και στο εξωτερικό. Ο τραγικός αυτός απολογισμός δεν άφησε ασυγκίνητες τις χώρες της Ευρώπης, οι οποίες μέχρι εκείνη τη στιγμή αντιμετώπιζαν την Ελληνική Επανάσταση σαν κάτι παροδικό άνευ σημασίας. Οι φιλέλληνες, έστω και αργοπορημένα, κινητοποιήθηκαν και άρχισαν να βοηθούν τους Έλληνες στον αγώνα για την απελευθέρωσή τους.
