Η ιστορία του καλαματιανού χορού

Οι κυκλικοί χοροί, δηλαδή οι χοροί που χορεύονται σε σχήμα ημικυκλικό και οι συμμετέχοντες κρατούν σε σειρά ο ένας το χέρι του άλλου, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής παράδοσης. Κυκλικούς χορούς όμως δεν έχουμε μόνο στις μέρες μας. Παραστάσεις σε αγγεία μαρτυρούν ότι αυτοί οι χοροί έκαναν την εμφάνισή τους στην αρχαία Ελλάδα.

Ίσως ο δημοφιλέστερος κυκλικός χορός σε όλη την επικράτεια να είναι ο συρτός Καλαματιανός. Χορεύεται σε ολόκληρη τη χώρα με παραλλαγές, κυρίως στον ρυθμό, ανάλογα με την περιοχή που απαντάται. Παρόλο που η ονομασία του μπορεί να μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι ήταν ένας χορός με τόπο καταγωγής του την Καλαμάτα, ο πρώτος στίχος του τραγουδιού μάλλον διαψεύδει την αρχική μας υπόθεση. Λέει «σαν πας στην Καλαμάτα και ‘ρθεις με το καλό, φέρε μου ένα μαντίλι να δέσω στον λαιμό». Άρα μιλάει για κάποιον που θα κάνει ταξίδι στην Καλαμάτα και του παραγγέλνεται ένα μαντήλι. Η Καλαμάτα παλιότερα ήταν εμπορικό κέντρο που παρήγαγε προϊόντα από μετάξι. Σε αυτόν τον στίχο μας δίνεται μια επιπλέον σημαντική πληροφορία για τον χορό. Προφανώς ήταν ένας χορός που χορευόταν σε γάμους, γιατί το έθιμο απαιτούσε η νύφη να δίνει ένα μεταξωτό μαντήλι στον γαμπρό για να το δένει στον λαιμό του κι έτσι να συμβολίζει τον δεσμό των παντρεμένων.

Μια επιγραφή που βρέθηκε στο Ακραίφνιο της Βοιωτίας είναι διαφωτιστική για την παλαιότητα του χορού. Πιστεύεται ότι αναφέρεται σε ένα θρησκευτικό πανηγύρι που έγινε τον 1ο αιώνα μ.Χ στο ιερό του Απόλλωνα. «Τάς πατρίους ποµπάς μεγάλας και την των συρτών πάτριων όρχησιν θεοσεβώς ετετέλεσε». Συναντάμε εδώ μια λέξη-κλειδί που συσχετίζει εκείνους τους χορούς με τον σημερινό Καλαματιανό: των συρτών. Άρα πληροφορούμαστε ότι τον 1ο αιώνα μ.Χ υπήρχαν συρτοί χοροί, δηλαδή χοροί που χαρακτηρίζονταν από σεμνότητα στις κινήσεις και ήταν λατρευτικοί. Επιπλέον η λέξη «πατρίων» υποδηλώνει ότι οι χοροί είναι κληροδοτημένοι από τους προγόνους, άποψη που ενισχύεται από παραστάσεις σε αρχαία ελληνικά αγγεία, τα οποία απεικονίζουν ανθρώπους που χορεύουν πιασμένοι χέρι χέρι. Τέλος, αναφορά σε συρτούς χορούς γίνεται και σε πολλά συγγράμματα.

Οι κυκλικοί χοροί θεωρούνται από τους αρχαιολόγους τελετουργικοί και λατρευτικοί χοροί. Χορεύονταν συνήθως γύρω από έναν βωμό, μια κολώνα, ένα δέντρο ή τους οργανοπαίκτες. Γύρω από ό,τι μπορούσε να θεωρηθεί ιερό.  Μέσα σε αυτόν τον μαγικό κύκλο οι χορευτές περιέκλειαν οτιδήποτε ήθελαν να εξαγνίσουν ή να το προστατεύσουν από δαιμονικές επιρροές.

Μπορεί ο τελετουργικός χαρακτήρας αυτών των χορών να έχει χαθεί στις μέρες μας, αλλά η μορφή τους διατηρείται. Η μορφή αυτή που καλεί τους ανθρώπους να πιαστούν χέρι χέρι, φέρνοντας τους κοντά, διατηρώντας έτσι τη συνοχή της κοινότητας.

Εικόνες