Μεταρρύθμιση οικογενειακού δικαίου 1983: Η γυναίκα αναγνωρίζεται ως ισότιμη με τον άντρα

Μόλις στις 29 Ιανουαρίου του 1983 αναγνωρίζονται οι γυναίκες στη χώρα μας ως ισότιμες με τους άντρες στο πλαίσιο της οικογένειας, με τη σημαντική μεταρρύθμιση που έγινε στο οικογενειακό δίκαιο το ίδιο έτος. Η μεταρρύθμιση αυτή ήρθε να ανατρέψει τον κυρίαρχο και πρωταρχικό ρόλο του άντρα ως κεφαλή της οικογένειας, αλλά και τον υποτακτικό και με ελάχιστα δικαιώματα ρόλο της γυναίκας αλλά και των παιδιών.

Για να καταλάβουμε πόσο σημαντική ήταν αυτή η μεταρρύθμιση, αρκεί να αναφέρουμε μερικές από τις παραδοχές του παλαιότερου οικογενειακού δικαίου -που θεσπίστηκε μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου και του Εμφυλίου Πολέμου- το οποίο αναγκάζει τη γυναίκα, που αγωνίστηκε σθεναρά και ισάξια με τους άντρες για την ελευθερία της, να παραμένει σε μία σχέση υποτέλειας στους κόλπους της ίδιας της της οικογένειας. Η θέση της είναι πολύ κατώτερη σε σύγκριση με αυτή του άντρα, χωρίς να μπορεί να λαμβάνει σοβαρές αποφάσεις που αφορούν την ίδια και τα παιδιά της. Συγκεκριμένα αναφερόταν «ο ανήρ είναι η κεφαλή της οικογένειας και αποφασίζει περί παντός ό,τι αφορά τον συζυγικό βίον». Με την κεφαλή να είναι λοιπόν αποκλειστικά γένους αρσενικού η γυναίκα υποχρεώνεται να παίρνει το επίθετο του άντρα της μετά τον γάμο. Το ίδιο και τα παιδιά της χωρίς να υπάρχει συζήτηση για χρήση και των δύο επιθέτων, της μητέρας και του πατέρα. Επίσης τα παιδιά οφείλουν να υπακούν ρητά στην «πατρική εξουσία». Ορίζεται ακόμη ότι η γυναίκα είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για τις οικιακές εργασίες και ο άντρας για τα οικογενειακά βάρη, επικουρούμενος βέβαια από την προίκα που οφείλει να του δώσει ο πατέρας της συζύγου του. Για τα εξώγαμα παιδιά προβλέπεται ότι, ακόμη και αν τα αναγνωρίσει ο πατέρας, δεν έχουν κανένα δικαίωμα στην απόκτηση έστω και ενός μικρού μέρους της περιουσίας του. Τέλος, όσων αφορά τη δυνατότητα διάλυσης γάμου μέσω διαζυγίου τα πράγματα γίνονταν ιδιαίτερα δύσκολα, ειδικά στην περίπτωση που αυτό ήταν επιθυμία μόνο της γυναίκας.

Βλέπουμε ότι η οικογένεια εκείνη την εποχή λειτουργούσε περισσότερο ως ένας πυρήνας οικονομικός, που τον διέπουν σχέσεις υποταγής κι όχι συνεργασίας. Αυτό έμελλε να αλλάξει το 1983, χάρη σε ζυμώσεις που είχαν αρχίσει δεκαετίες νωρίτερα. Οι κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις ώθησαν τη γυναίκα έξω από το σπίτι, με την αυξημένη ζήτηση εργατικών χεριών. Παύει πλέον να είναι οικονομικά εξαρτημένη από τον άντρα της και να συμβάλει και η ίδια στο οικογενειακό εισόδημα. Επιπλέον οι μεταρρυθμίσεις του οικογενειακού δικαίου έχουν συντελεστεί στα ευρωπαϊκά κράτη αρκετά χρόνια νωρίτερα και η Ελλάδα είναι αναγκασμένη να τις ακολουθήσει. Έτσι, στις 29 Ιανουαρίου του 1983 το νέο οικογενειακό δίκαιο έρχεται να δώσει στις γυναίκες μία ισάξια θέση με αυτή των ανδρών μέσα στην οικογένειά τους. 

Το νέο οικογενειακό δίκαιο ορίζει ότι: α. Οι σύζυγοι αποφασίζουν από κοινού για τον συζυγικό βίο και για το επώνυμο των παιδιών τους, β. Η γυναίκα δεν είναι υποχρεωμένη να παίρνει το επώνυμο του συζύγου της και μπορεί να διατηρεί το δικό της, γ. Και οι δύο σύζυγοι συμβάλλουν στην οικογένεια ανάλογα με τις δυνάμεις τους, δ. Οι δύο σύζυγοι έχουν τα ίδια δικαιώματα στην περιουσία που απέκτησαν μετά τη σύναψη γάμου, ε. Καταργείται ο θεσμός της προίκας, στ. Η «πατρική εξουσία» αντικαθίσταται με τη «γονική μέριμνα», που την έχουν και οι δύο γονείς και αποβλέπει στο συμφέρον του παιδιού, ζ. Τα παιδιά που αποκτώνται εκτός γάμου έχουν τα ίδια δικαιώματα με τα νόμιμα τέκνα και η. Το διαζύγιο γίνεται πιο εύκολο, αναγνωρίζεται  το δικαίωμα του συναινετικού διαζυγίου και η υποχρέωση καταβολής διατροφής.

Οι μεταρρυθμίσεις του 1983 έφεραν στο προσκήνιο σημαντικά ζητήματα ισότητας των δύο φύλων και έκαναν πιο δίκαιη τη συνύπαρξη των συζύγων μέσα στους κόλπους της οικογένειας. Η οικογένεια μετασχηματίστηκε, με σκοπό να αποτελέσει πια έναν πυρήνα συνεργασίας, αγάπης και αμοιβαίας φροντίδας των μελών της.

Πηγή:

Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, Ε. Οικογενειακό δίκαιο, Τόμος Α’, Εκδόσεις Σάκκουλας, Αθήνα: 2008.

Έρευνα-Συγγραφή: Παναγιώτα Μωυσιάδου

 

Εικόνες