Ιστορία - Λαογραφία

Ο θεός ή δαίμονας Ύπνος στην αρχαία ελληνική μυθολογία ήταν δίδυμος αδερφός με τον Θάνατο, κι αυτό δεν μας ξενίζει καθόλου, καθώς οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ο ύπνος είναι ένας μικρός θάνατος. Αδέρφια του ήταν επίσης τα Όνειρα, μητέρα του η Νύχτα και πατέρας του ο Έρεβος.

Οι αρχαίοι Έλληνες έπλασαν με τη φαντασία τους τον Ύπνο ως έναν νεαρό άντρα με φτερά που διέτρεχε τη γη. Κρατούσε στο χέρι του άλλοτε ένα κλαδί που είχε βουτήξει μέσα στον ποταμό της Λήθης ή ένα κέρας με νερό από τον ίδιο ποταμό, και με αυτό έραινε τους κουρασμένους ανθρώπους για να κοιμηθούν. Ο ύπνος θεωρούνταν δώρο, που ανακούφιζε πρόσκαιρα τους ανθρώπους από τα δεινά τους και τους πρόσφερε όνειρα γλυκά.

Στη Θεογονία ο Ύπνος κατοικεί στα Τάρταρα και δεν τον βλέπει ποτέ ο ήλιος. Είναι αθόρυβος και ευγενικός με τους ανθρώπους. Στον Όμηρο χαρακτηρίζεται «νήδυμος», «νήγρετος», «ήδιστος», δηλαδή βαθύς και γλυκός, «αμβρόσιος» δηλαδή αθάνατος, αλλά και «λυσιμελής», που λύνει τα μέλη των ανθρώπων κατά τη διάρκειά του. Στους Ορφικούς Ύμνους ο Ύπνος προκαλεί μία άλλη λύση, τη λύση των μεριμνών και των προβλημάτων, γι’ αυτό και αποκαλείται «λυσιμέριμνος». Τέλος στην τραγωδία Φιλοκτήτης ο Ύπνος φέρνει παρηγοριά, ανακούφιση και θεωρείται γιατρός του πόνου: Ύπνε, που κάνεις και ξεχνούν/ Ύπνε, και πόνους και καημούς/ πάρε απαλόπνοος να μας ερθείς/ χαρά και παρηγόρια της ζωής/ και κάμε να βαστά/ αυτό το φέγγος το ιλαρό/ που τώρα έχει στην όψη του απλωθεί./ Έλα, Ύπνε βασιλιά,/ έλα γιατρός του να γενείς.

Η δύναμή του ήταν πολύ μεγάλη. Μπορούσε να κοιμήσει θεούς και ανθρώπους. Αυτή τη δύναμή του θέλησε να χρησιμοποιήσει η Ήρα για να δώσει τη δική την έκβαση στον Τρωικό πόλεμο. Έτσι, στην Ιλιάδα η Ήρα προσεγγίζει τον Ύπνο και του ζητάει να κοιμήσει τον Δία. Εκείνος στην αρχή διστάζει γιατί φοβάται την οργή του Δία. Όμως η Ήρα του τάζει ότι, αν τη βοηθήσει, θα τον παντρέψει με τη γυναίκα που ποθούσε, την Πασιφάη. Ο Ύπνος τελικά πείθεται και την ώρα που η Ήρα αποπλανεί ερωτικά τον Δία ο Ύπνος τον βυθίζει σε ύπνο βαθύ. Αμέσως ενημερώνονται οι υπόλοιποι θεοί να τρέξουν σε βοήθεια των Ελλήνων πολεμιστών κι έτσι να αλλάξει η διαφαινόμενη έκβαση του πολέμου. 

Σύμφωνα με τον μύθο, ο Ύπνος παντρεύτηκε την Πασιφάη. Τα παιδιά που γεννήθηκαν από αυτή την ένωση ήταν ο Μορφέας, ο Φοβήτωρ και ο Φάντασος, που ονομάζονταν όλοι μαζί Όνειροι. Ο θεός Ύπνος λατρεύονταν σε πολλές περιοχές, με σημαντικότερα λατρευτικά κέντρα αυτά της Τροιζήνας, της Επιδαύρου και της Ολυμπίας.