Ιστορία - Λαογραφία

Η πολυετής εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία είχε ως αποτέλεσμα την εξάπλωση του ελληνισμού στις εσχατιές του τότε γνωστού κόσμου. Η δημιουργία μιας αχανούς πολυπολιτισμικής αυτοκρατορίας έγινε πραγματικότητα μέσα σε λίγα χρόνια, αντιμετωπίζοντας βέβαια πολλά προβλήματα διοικητικά αλλά και αμυντικά. Λίγο η ματαιοδοξία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, λίγο η ανάγκη για τη δημιουργία διοικητικών κέντρων που θα κατοικούνταν από Έλληνες, οδήγησαν τον Αλέξανδρο στην ίδρυση ελληνικών πόλεων.

Στις ιδρυθείσες πόλεις ο στρατηλάτης έδινε το όνομά του, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλές Αλεξάνδρειες στις κατακτημένες περιοχές. Ο Πλούταρχος κάνει λόγο για πάνω από 70 Αλεξάνδρειες, που χτίστηκαν πριν ή μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ωστόσο ο αριθμός αυτός δεν επιβεβαιώνεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα. Οι πόλεις ήταν οικοδομημένες κατά τα ελληνικά πρότυπα, διαθέτοντας θέατρα, Γυμνάσιο και Αγορά. Σκοπός ήταν να αποτελέσουν κοιτίδες του ελληνικού πολιτισμού, που θα προσέλκυαν Έλληνες που θα ήθελαν να μετεγκατασταθούν εκεί. Άλλωστε ο Μέγας Αλέξανδρος δεν αντιμετώπιζε την εκστρατεία του ως κάτι εφήμερο. Κάτι που θα διαρκούσε λίγα χρόνια. Έπρεπε να βρει έναν τρόπο να εγκαταστήσει ελληνικούς πληθυσμούς στην Ασία έτσι ώστε να υπάρχουν μόνιμα στρατεύματα εγκατεστημένα που δεν θα διακατέχονταν από την επιθυμία να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Η πατρίδα τους πια θα βρισκόταν εκεί, στην Ασία.

Επιπλέον ήθελε να πετύχει τον εξελληνισμό των ντόπιων και την ανάμειξη των πολιτισμών. Η διατήρηση μιας αυτοκρατορίας υπόδουλων ήταν ένας στόχος ανέφικτος. Οι ντόπιοι πληθυσμοί έπρεπε να μυηθούν στον ελληνικό πολιτισμό, όπως και ο ίδιος άρχισε να υιοθετεί συνήθειες των Περσών. Σημαντική κίνηση για να δείξει αυτή την πρόθεσή του αποτέλεσε ο γάμος του με τη Ρωξάνη αλλά και οι γάμοι στα Σούσα, όπου άνδρες από το στράτευμά του νυμφεύθηκαν κόρες Περσών αριστοκρατών. 

Η πρώτη Αλεξάνδρεια που ιδρύθηκε ήταν αυτή της Αιγύπτου. Οικοδομήθηκε το 331 π.Χ στο Δέλτα του Νείλου, όπως είχε υποδείξει ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος. Ήταν μία κατεξοχήν ελληνική πόλη που γρήγορα έγινε το πνευματικό κέντρο της Αιγύπτου, συγκεντρώνοντας φιλοσόφους, γιατρούς και διανοούμενους της εποχής. Η φιλοδοξία του ήταν να γίνει λιμάνι εφάμιλλο με αυτό της Τύρου και τελικά να την αντικαταστήσει, πράγμα που δεν άργησε να γίνει. Μέσω αυτού του λιμανιού ενίσχυσε το εμπόριο με τα λιμάνια της Ελλάδας.

Σύμφωνα με στοιχεία, η βορειότερη πόλη που χτίστηκε από τον Αλέξανδρο ήταν η Αλεξάνδρεια η Εσχάτη, στην κοιλάδα της Φεργκάνα, στο σημερινό Τατζικιστάν. Η ίδρυσή της ήρθε για να εξυπηρετήσει κυρίως στρατηγικούς και αμυντικούς σκοπούς, καθώς σε αυτή εγκαταστάθηκε μεγάλος αριθμός μισθοφόρων.

Στις ανατολικές σατραπείες υπήρξε ο πιο σημαντικός αριθμός ιδρυθέντων πόλεων από τον Αλέξανδρο. Στις περιοχές αυτές ήταν πιο δύσκολος έλεγχος της κατάστασης λόγω της εισβολής γειτονικών  νομαδικών φύλων, με την ανάγκη μόνιμης εγκατάστασης Ελλήνων για να υπάρξει έλεγχος της περιοχής να κρίνεται επιτακτική. Οι πιο γνωστές είναι η Αλεξάνδρεια στην Ασσυρία, η Αλεξάνδρεια στη Βακτριανή στο βόρειο Αφγανιστάν, η Αλεξάνδρεια επί του Υδάσπη στο Πακιστάν και η Αλεξάνδρεια στην Ισσό στην Τουρκία.

Στα ερείπια που αποκαλύπτουν οι ανασκαφές, ανακαλύπτουμε λαμπρές πόλεις των ελληνιστικών χρόνων, που επέτρεψαν στον ελληνικό πολιτισμό να εξαπλωθεί και να κυριαρχήσει στην Ασία.

Πηγές:

Γιαλούρης, Ν. Ο Μέγας Αλέξανδρος και οι κληρονόμοι του, στο archaiologia.gr/wp-content/uploads/2011/07/69-5.pdf

Σιστάκου, Ε. Το παράδειγμα της Αλεξάνδρειας, στο greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/encyclopedia/hellenistic/page_011.html

Bosworth, A.B. Κατακτήσεις και αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα:1998

Έρευνα-Συγγραφή: Παναγιώτα Μωυσιάδου