Ιστορία - Λαογραφία

Στην Ελλάδα του 1859, το νεοσύστατο κράτος προσπαθούσε να ισορροπήσει ανάμεσα στην ανατολή και τη δύση, ψάχνοντας συνάμα τη δική του ταυτότητα. Οι επιρροές των μεγάλων δυνάμεων ήταν εμφανείς σε πολλούς τομείς της δημόσιας ζωής, ξεκινώντας σαφώς από το πολίτευμα που ήταν  βασιλευόμενη δημοκρατία. Επόμενο όλων αυτών ήταν ο διχασμός των πολιτών, που οδήγησε στα Σκιαδικά στις 10 και 11 Μαΐου του 1859.

Η εξέγερση των Σκιαδικών ξεκίνησε με αφορμή μερικά καπέλα. Την περίοδο εκείνη οι πολίτες, επηρεασμένοι σαφώς από την ευρωπαϊκή μόδα αλλά και τους βασιλεύοντες, υιοθέτησαν τα άσπρα ψηλά καπέλα. Ωστόσο ο Υπουργός Ρίζος Ραγκαβής διακήρυσσε την ανάγκη υποστήριξης της εγχώριας παραγωγής. Μάλιστα προέτρεπε τους νέους να φορούν τα ψάθινα καπέλα που κατασκευάζονταν στη Σίφνο, τα λεγόμενα «σκιάδια». Ο γιος του ακολούθησε τη συμβουλή του πατέρα του, παρασύροντας μαζί του και ένα μεγάλο κομμάτι της φοιτητικής νεολαίας. Σύντομα ο πληθυσμός της πρωτεύουσας χωρίστηκε σε αυτούς που φορούσαν άσπρα ψηλά καπέλα, δηλώνοντας έτσι υποστηρικτές του Όθωνα, και σε αυτούς που φορούσαν σκιάδια, που δήλωναν την αντίθεσή τους στον βασιλιά.

Την Κυριακή 10 Μαΐου πλήθος φοιτητών που φορούσε ψάθινα καπέλα εμφανίστηκε μπροστά στον βασιλιά ενώ εκείνος έκανε τον περίπατό του στο Πεδίον του Άρεως. Ταυτόχρονα εμφανίστηκε και μία ομάδα ανθρώπων -σταλμένη από τους εισαγωγείς καπέλων- που φορούσε κατεστραμμένα σκιάδια και κουρελιασμένα ρούχα, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να δηλώσουν ότι τα σκιάδια ενδεχομένως σχετίζονται με μία κατώτερη κοινωνική τάξη. Τα πνεύματα οξύνθηκαν και οι δύο ομάδες ανθρώπων άρχισαν να συγκρούονται. Παράλληλα, η αστυνομία, που αποκαλούσε τους πολίτες με τα σκιάδια συνωμότες, θεώρησε τη στάση τους ιδιαίτερα προκλητική και κινήθηκε ενάντιά τους για να τους συλλάβει. Οι συλλήψεις της αστυνομίας προκαλούν νέες εντάσεις έξω από το τμήμα των Εξαρχείων και οι πολίτες απαιτούν την απελευθέρωση των συλληφθέντων αλλά και την παραίτηση του διευθυντή της αστυνομίας Δημητριάδη. 

Την επόμενη μέρα χιλιάδες φοιτητές συγκεντρώθηκαν στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στα Προπύλαια, απαιτώντας την απομάκρυνση του αστυνομικού διευθυντή. Το αίτημά τους δεν έγινε δεκτό ούτε από τον Υπουργό Εξωτερικών ούτε από τον βασιλιά. Αντίθετα, η αστυνομία και ο στρατός εισβάλλουν στον χώρο του Πανεπιστημίου προκαλώντας μεγάλη αναστάτωση. Η κίνηση αυτή καταδικάζεται από πολλά μέλη της κυβέρνησης. Απλοί πολίτες κλείνουν τα καταστήματά τους και σπεύδουν να συμπαρασταθούν στους φοιτητές. Τελικά, σε μία προσπάθεια αποκλιμάκωσης της έντασης ο αστυνομικός διευθυντής απομακρύνεται και οι συλληφθέντες αποφυλακίζονται.

Τα Σκιαδικά μπορεί να ήταν μία εξέγερση που έγινε με αφορμή τα καπέλα όμως το βαθύτερο νόημά της ήταν άλλο. Ήταν η πάλη μιας κοινωνίας απέναντι στον βασιλιά που της επιβλήθηκε παρά τη θέλησή της. Απέναντι σε συνήθειες και παραδόσεις που ήταν ξένες προς αυτήν.