Ιστορία - Λαογραφία

Ψηλοί βράχοι, με απόκοσμη μορφή και σχήμα, σ’ ένα πρωτόγνωρο σύμπλεγμα πέτρινων όγκων, μοναδικό στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Με μοναστήρια σκαρφαλωμένα στις κορυφές τους, που άλλοτε αναμετρώνται με τον γκρεμό κι άλλοτε με την αιωνιότητα. Αυτά είναι τα Μετέωρα, που υψώνονται επιβλητικά πάνω από την πόλη της Καλαμπάκας. Άξιο θαυμασμού και άξιο απορίας το πώς δημιουργήθηκαν αυτοί οι βράχοι αλλά και το πώς κατασκευάστηκαν τα μοναστήρια στις κορυφές τους. Εκεί ψηλά οι μοναχοί και οι μοναχές, αποκομμένοι από τα εγκόσμια, αντικρίζοντας την ομορφιά του θεσσαλικού κάμπου, ίσως να νιώθουν ακόμη πιο κοντά στον Θεό.

Η δημιουργία των Μετεώρων

Τα Μετέωρα δημιουργήθηκαν εκατομμύρια χρόνια πριν, όπως εκατομμύρια χρόνια χρειάστηκαν και για τη δημιουργία τους. Αρχικά η περιοχή αποτελούσε το δέλτα ενός μεγάλου ποταμού που πήγαζε από την Ευρώπη και μετέφερε υλικά από διάφορες περιοχές, πολλά από τα οποία συσσωρεύονταν στη θεσσαλική πεδιάδα και δεν κατέληγαν στη θάλασσα. Την περίοδο αυτή διαδέχτηκε η εποχή όπου, με την άνοδο του εδάφους της Στερεάς Ελλάδας υπήρξε καθίζηση της Θεσσαλίας, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί στην περιοχή μια τεράστια λίμνη. Το νερό της λίμνης αυτής τελικά χύθηκε στη θάλασσα, όταν -μετά από σημαντικά γεωλογικά φαινόμενα- άνοιξε η κοιλάδα των Τεμπών. Τα υλικά που είχαν συσσωρευθεί τόσα χρόνια ήρθαν στην επιφάνεια. Η διάβρωση που επήλθε μετά από χιλιάδες χρόνια, με τη βοήθεια της βροχής των ανέμων και των μεταβολών της θερμοκρασίας, είχε ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση των μαλακών πετρωμάτων και τη σμίλευση αυτών των υπέροχων βράχων.

Τα μοναστήρια των Μετεώρων 

Το πότε ακριβώς άρχισαν να κατοικούνται τα Μετέωρα από τους ασκητές είναι άγνωστο. Μαρτυρίες λένε ότι κατέφθασαν περίπου τον 9ο αιώνα. Στις αρχές του 11ου παρατηρείται η εδραίωση μιας οργανωμένης μοναστικής κοινοβιακής κοινότητας. Τα πρώτα μοναστήρια χτίστηκαν στα μέσα του 14ου αιώνα, τότε που για πρώτη φορά ακούστηκε η ονομασία Μετέωρο. Η ονοματοδοσία έγινε από τον όσιο Αθανάσιο, ο οποίος ίδρυσε τη Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και ονόμασε Μετέωρο τον Πλατύ Λίθο όπου χτίστηκε το μοναστήρι. Από τότε όλοι οι βράχοι πήραν την ονομασία Μετέωρα. 

Στο πέρασμα των χρόνων η μοναστική κοινότητα άρχισε να γίνεται μεγαλύτερη σε αριθμό και τελικά κατασκευάστηκαν 24 μονές. Στην περίοδο της ακμής τους -τον 15ο-16ο αιώνα- οι μονές αγιογραφήθηκαν. Επίσης λειτουργούσαν σχολές κωδικογράφων, στις οποίες οι μοναχοί αντέγραφαν κώδικες. Γι’ αυτό σήμερα στις μονές σώζονται πάνω από χίλιοι χειρόγραφοι κώδικες και σπάνια βυζαντινά και μεταβυζαντινά έγγραφα. 

Η παρακμή της μοναστικής κοινότητας δεν άργησε να έρθει. Τον 18ο αιώνα πολλές μονές καταστράφηκαν επειδή παρείχαν βοήθεια στους υπόδουλους ή μετατράπηκαν από την Οθωμανική κυβέρνηση σε φυλακές. Επίσης αρκετές καταστράφηκαν μερικώς ή ολοσχερώς κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου.

Σήμερα μόνο 6 μοναστήρια βρίσκονται σε λειτουργία. Η μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, η Αγία Τριάδα, ο Άγιος Νικόλαος ο Αναπαυσάς και η μονή Βαρλαάμ, που είναι αντρικές, και η μονή Ρουσάνου και Βαρλαάμ που είναι γυναικείες. Τα Μετέωρα έχουν ανακηρυχθεί “Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς” από την UNESCO.

Το αναρριχητικό πεδίο Μετεώρων

Οι βράχοι των Μετεώρων αποτελούν ένα από τα διασημότερα αναρριχητικά πεδία σε όλο τον κόσμο. Από τα αρχαία χρόνια οι ντόπιοι σκαρφάλωναν εκεί όταν απειλούνταν η ζωή τους από διάφορες επιδρομές κι έβρισκαν καταφύγιο στις σπηλιές των Μετεώρων. Αργότερα οι πρώτοι ασκητές άρχισαν να καταφθάνουν και να βλέπουν την αναρρίχηση αυτή ως έναν αγώνα απομόνωσης και αναζήτησης του Θεού. 

Το αναρριχητικό πεδίο των Μετεώρων είναι αρκετά δύσκολο όμως αποτελεί πόλο έλξης αναρριχητών λόγω του ιδιαίτερου υλικού κατασκευής του και της ομορφιάς του τοπίου. Καλό είναι, αν κάποιος δεν έχει εμπειρία, να κάνει αναρρίχηση με τη συνοδεία οδηγού. Οι διαδρομές είναι ανεξάντλητες και πλέον πολύ καλά οργανωμένες. Ιδιαίτερα εντυπωσιακές είναι εκείνες που οδηγούν σε εγκαταλελειμμένα μοναστήρια. 

Οι ντόπιοι εξακολουθούν να επιχειρούν αναβάσεις, κυρίως την ημέρα του Αγίου Γεωργίου του Μανδηλαρά. Τότε αναρριχητές και ντόπιοι σκαρφαλώνουν στην κοιλότητα του βράχου που βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου με σκοπό να κρεμάσουν ένα μαντήλι υπέρ υγείας. Η παράδοση λέει ότι αυτό ξεκίνησε από την περίοδο της Τουρκοκρατίας όταν μια μουσουλμάνα έταξε τον φερετζέ της στον Άγιο μετά από ένα ατύχημα που έπαθε ο άντρας της και κινδύνευε η ζωή του. Το θαύμα έγινε, η μουσουλμάνα δώρισε τον φερετζέ της και από τότε η πράξη αυτή επαναλαμβάνεται όλους αυτούς τους αιώνες.

Έρευνα-Συγγραφή: Παναγιώτα Μωυσιάδου